Landhuis Groot Santa Martha staat in het noordwesten van Curaçao en wordt ook wel Landhuis Groot Sint Maarten genoemd. Niet ver van Landhuis Groot Santa Martha bevinden zich twee andere historische landhuizen: Landhuis Klein Santa Martha en Landhuis San Nicolas.
Landhuis Groot Santa Martha werd in 1696 gebouwd en is daarmee één van de oudste landhuizen op Curaçao. Zoals de naam al doet vermoeden is het ook een groot landhuis: één van de grootste van het eiland.
Het okergeelgekleurde landhuis staat op een verhoogd plateau en is U-vormig. Dit is vrij uniek: niet veel Curaçaose landhuizen hebben deze vorm. Let wel, de U-vorm is min of meer gesloten. Eén van de vroegere eigenaren van het landhuis plaatste namelijk een poort tussen de twee ‘poten’ van de U-vorm. Het landhuis heeft een zadeldak met tuitgevel met driehoekige topbeëindiging. Het zadeldak is bedekt met rode dakpannen. De terrassen hebben aan drie zijden trappen.
Landhuis Groot Santa Martha heeft verschillende bijgebouwen zoals stallen, magasina, drinkreservoirs voor dieren, twee waterputten (Pos di pia pa hende en Pos di pia pa bestia), melkkamer, graanschuur en een indigobak. Een indigobak wordt gebruikt bij de productie van indigo. Indigo is een blauwe kleurstof die van indigoplanten wordt gemaakt. De indigobak van Groot Santa Martha is uniek. Uniek voor Curaçao en zelfs uniek voor de hele Caribische archipel.
Landhuis Groot Santa Martha ligt vlak in de buurt de van de baai van Santa Martha; de Santa Marthabaai oftewel Santa Martha Baai. Deze baai was gedurende de negentiende eeuw de belangrijkste plek voor zoutwinning op het eiland, er lagen prachtige zoutpannen. Landhuis Groot Santa Martha speelde een bepalende rol bij deze zouthandel. Maar liefst 90% van het Curaçaose zout dat naar Nederland en de Verenigde Staten werd geëxporteerd was afkomstig van Groot Santa Martha.
Tegenwoordig is de Santa Martha Baai één van de pareltjes van Curaçao. Vanuit het plaatsje Soto slingert er een avontuurlijke weg naar de baai. Een baai waar je van een adembenemend uitzicht kunt genieten. Bovendien is de Santa Martha Baai nog vrij onbekend bij het grote publiek, hierdoor is het er nog lekker rustig.
De plantage Groot Santa Martha had aanvankelijk een oppervlakte van 554 hectare. Op deze plantage werden onder andere divi-divi-peulen, sinaasappels en suikerriet verbouwd. Het landhuis was één van de eerste suikerfabrieken van Curaçao. Van het suiker werd onder andere rum gemaakt. In 1797 stond er op de plantage nog een suikerrietmolen. Bij de productie van suiker ontstaat het stroopachtige bijproduct melasse (suikerrietsiroop). De melasse werd op de plantage gebruikt als veevoer. Vanaf 1825 werd er geen suikerriet meer verbouwd op Curaçao; ook niet op plantage Groot Santa Martha.
Daarnaast werd op de plantage schapenwol geproduceerd door een grote veestapel. Deze inferieure wol werd niet geëxporteerd, maar bleef op het Caribische eiland. In de loop van de tijd verkleinde het oppervlakte van Plantage Groot Santa Martha van 554 hectare naar 17 hectare. In 1960 kwam Landhuis Groot Santa Martha in handen van de overheid van Curaçao. In 1979 en 2001 vonden er grote restauraties/renovaties plaats.
In het landhuis staan authentieke meubeltjes en andere eeuwenoude gebruiksvoorwerpen. Bovendien beschikt het over een grote kas waarin veel verschillende tropische planten werden gekweekt. Vanaf het terras heb je een magistraal uitzicht. Bij helder weer doemt de piek van de Christoffelberg op én heb je een fantastische view over de baai.
Tot 2021 werd Landhuis Groot Santa Martha gebruikt als sociale werkplaats voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking; Fundashon Tayer Soshal Santa was daar verantwoordelijk voor. De cliënten maakten handgemaakte voorwerpen die op het landhuis en op andere locaties op Curaçao konden werden verkocht. Op dit moment (2022) is het onduidelijk wat er met het landhuis gaat gebeuren, maar er bestaat een grote kans dat het landhuis en het terrein een toeristische bestemming gaan krijgen.
Het landhuis en de voormalige plantage zijn niet toegankelijk voor het publiek.
Kaminda Johan M. Statius van Eps, Soto, Curaçao
Terug naar het overzicht landhuizen op Curaçao.